W dniu 27 stycznia 1945 r. żołnierze 60. armii Pierwszego Frontu Ukraińskiego otworzyli bramy KL Auschwitz. Więźniowie witali żołnierzy radzieckich jako autentycznych wyzwolicieli. Paradoks historii sprawił, że żołnierze będący formalnie przedstawicielami totalitaryzmu stalinowskiego, przynieśli wolność więźniom totalitaryzmu hitlerowskiego.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem śmierci Żydów. Istniały dwie kategorie deportowanych do Auschwitz: więźniowie, których wciągano do obozowej ewidencji, oraz osoby - głównie Żydzi - którzy byli mordowani wkrótce po przywiezieniu, bez rejestrowania. Liczba zarejestrowanych więźniów sięgnęła prawdopodobnie 400 tys.
W 1942 r. obóz stał się największym ośrodkiem masowej zagłady Żydów. Do jesieni 1944 r. w transportach zorganizowanych przez Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy w ramach tzw. ostatecznego rozwiązywania kwestii żydowskiej, przywieziono co najmniej 1,1 mln Żydów, w tym ponad 200 tys. dzieci i młodocianych. Zdecydowana większość została zgładzona.
Niemcy rozpoczęli przygotowania do likwidacji Auschwitz w sierpniu 1944 r. Sukcesywnie ewakuowali więźniów w głąb Rzeszy. Do połowy stycznia 1945 r. wyekspediowali około 65 tys. osób, w tym niemal wszystkich Polaków, Rosjan i Czechów. Mimo zbliżania się oddziałów sowieckich kontynuowali uśmiercanie Żydów. Komory gazowej po raz ostatni użyli w listopadzie 1944 r.
Pod koniec 1944 r. Niemcy palili dokumenty i zacierali świadectwa zbrodni: zasypywali doły z ludzkimi prochami, rozebrali do fundamentów krematorium IV i przygotowali do wysadzenia pozostałe trzy. Zniszczyli je tuż przed opuszczeniem obozu.
Nieodłączną częścią historii Auschwitz jest historia pseudomedycznych eksperymentów, przeprowadzanych przez lekarzy obozowych. Najbardziej znany był Josef Mengele, inaczej „Doktor Śmierć” lub też „Anioł Śmierci z Auschwitz”, który naczelnym lekarzem obozu oświęcimskiego został w 1943 r. Poza kierowaniem selekcją do zgładzenia w komorach gazowych, Mengele rozwijał „działalność naukową”, poddając badaniom ludzi upośledzonych fizycznie. Badania te w praktyce polegały na mordowaniu wybranych przez Mengelego ludzi
i przeprowadzaniu sekcji ich zwłok. Ponadto Mengele prowadził badania prenatalne i eksperymenty pseudomedyczne na bliźniętach.
W obozie macierzystym, Birkenau i Monowitz doczekało wyzwolenia około 7 tys. Więźniów, oprócz nich żołnierze radzieccy znaleźli około 600 zwłok więźniów, zastrzelonych przez esesmanów w trakcie wycofywania się z Auschwitz, oraz zmarłych z wycieńczenia.
Zapraszamy do obejrzenia internetowej lekcji. Kliknij w link.
Lekcja internetowa poświęcona ewakuacji i wyzwoleniu obozu Auschwitz